Kościół św. Krzyża (fot. Luxetowiec, CC BY-SA 3.0)
Zabytkowy Kościół św. Krzyża mieście się w Krakowie na starym mieście na placu Świętego Ducha 2. Przy placu mieści się też Teatr im. Juliusza Słowackiego. Gotycka bryła kościoła jest jedną z najczystszych stylowo budowli w Krakowie. Prosta, kwadratowa nawa, prostokątne prezbiterium i kwadratowa wieża górująca nad dwoma przylegającymi do niej kaplicami. Do budowy kościoła wykorzystano głównie kamień i cegłę, materiały dominujące w gotyckim stylu budowlanym. Obecny kościół został wybudowany w XIV wieku, natomiast pierwotny, drewniany stał tutaj już w wieku XII.
Zwiedzanie kościoła
U nasady wieży, za wejściem do kościoła, znajduje się kruchta, która pierwotnie była otwarta z trzech stron. Obecnie po obu stronach znajdują się kaplice, po prawej Kaplica Matki Boskiej Loretańskiej wybudowana w 1642 roku, a po lewej Kaplica Świętego Andrzeja z XVI wieku. W kruchcie znajduje się też dawna umywalnia kapłańska z 1581 roku, bogato rzeźbiona, która obecnie służy jako kropielnica. Do nawy głównej przechodzimy przez drzwi z zachowanymi, XIV wiecznymi okuciami oraz zamkiem pochodzącym z XVII wieku.
Gotyckie sklepienie (fot. Pawel Drozd, CC BY-SA 3.0)
Nawa ma kształt kwadratu ze sklepieniem palmowym opartym na jednym filarze, od którego rozchodzą się promieniście żebra podtrzymujące dach. Takie ukształtowanie sklepienia ma symboliczną wymowę odnoszącą się do rajskiego drzewa – Drzewa Życia. Efekt ten wzmacniają malowidła na sklepieniu o tematyce roślinnej.
Wnętrze nawy ozdobione jest malowidłami, niestety tylko jedno z nich, powstałe w XVI wieku, zachowało się w oryginale. Jest to fragment z cyklu Męki Pańskiej, który znajduje się w południowo – zachodnim narożniku nawy. Pozostałe są XIX wiecznymi rekonstrukcjami, z których część skopiował w skali 1 : 1 Stanisław Wyspiański. Jego kopie posłużyły później do odtwarzania obecnej polichromii. Jednym z najbardziej interesujących obrazów jest tzn. „Zwierciadło Grzesznika”.
Prezbiterium i ołtarz główny
Prezbiterium to najstarsza część kościoła wzniesiona w już w XIV wieku. Do jego budowy wykorzystywano kamień, który został z wznoszonych murów obronnych. Później budowę przerwano a kiedy ponownie je rozpoczęto używano już cegły – stąd część kościoła jest kamienna a część ceglana.
Wnętrze kościoła (fot. Zygmunt Put, Public Domain)
Sklepie prezbiterium, podobnie jak nawy zdobią malowidła o motywach roślinnych. Zworniki sklepienia ozdobione są herbami i inskrypcjami. Znajdziemy między nimi herby Sforzów, Duchaków czy Bonerów, pozostałe związane są z osobami, które przyczyniły się do odbudowy kościoła po wielkim pożarze Krakowa w 1528 roku. Warto też zwrócić uwagę na stalle znajdujące się w tej części kościoła wykonane około 1700 roku.
Ołtarz został wykonany w XVIII wieku, ale zawiera też elementy pochodzące z XVII. Znajduje się tam wielki krucyfiks na tle namalowanego krajobrazu przedstawiającego wyobrażenia słońca i księżyca. Po bokach ołtarza stoją posągi patronów Polski – św. Wojciecha i św. Stanisława oraz figury Matki Boskiej i św. Jana.
W kościele znajdują się jeszcze dwa ołtarze w nawie. Po prawej stronie Ołtarz Matki Boskiej z 1630 roku wykonany przez krakowskiego snycerza Baltazara Kuncza. Obraz prezentuje Matkę Bożą z Dzieciątkiem wykonany w typie ikonograficznym. Po lewej stronie znajduje się Ołtarz Świętej Rodziny pochodzący z drugiej połowy XVII wieku. Główny obraz przedstawia Nauczanie Maryi a uzupełniające św. Cecylię i św. Rodzinę.
Poza tym warto obejrzeć chrzcielnicę gotycką odlaną w brązie z 1420 roku. Stalle znajdujące się pod miejscem dla chóru muzycznego, który sam w sobie warty jest obejrzenia. Za chórem znajdują się też XVII wieczne organy barokowe.
Pomysł na muzeum
Proboszcz parafii św. Krzyża Paweł Kubani wpadł na pomysł aby w piwnicach budynku plebani stworzyć przykościelne muzeum. Sam budynek jest najstarszym, zachowanym budynkiem mieszkalnym w Krakowie. Budynek plebani zachował taki wygląd jaki miał po budowie w XIV wieku. Pierwotnie służył jako siedziba wartowników, później zamieszkiwały go siostry zakonne a po kasacie zakonu duchaków przemianowano go na plebanię.
W muzeum miałyby się znaleźć eksponaty związane z historią tego budynku, cenne pamiątki po zakonie duchaków. Jednak proboszcz na razie nie chce mówić więcej o szczegółach. Pomysł dopiero się krystalizuje. Jeżeli takie muzeum by powstało to byłoby pierwszym przykościelnym muzeum w Krakowie. Podobne muzea działają na terenach Hiszpanii czy we Włoszech.